Laatstewilsverklaring voor Euthanasie en palliatieve sedatie in Spanje

Je emigreert naar Spanje en denkt dan niet meteen aan het feit dat je daar ook kunt overlijden. En al helemaal niet dat dat door een nare ziekte of ongeval kan gebeuren. Toch is het wel handig om aan je laatste levensfase te denken en daar nu al dingen voor vast te leggen. Want hoe zijn die zaken eigenlijk geregeld in Spanje?

Op zich zijn er geen heel grote verschillen tussen Nederland en Spanje als het gaat om de zorg in de laatste dagen van het leven. Iedere arts zal je altijd vragen wat je nog wilt aan behandelingen en zorg. En als jij dat niet meer kunt vertellen, dan kunnen je nabestaanden dat voor je doen.

Maar… dat gaat allemaal wel in het Spaans en je zult maar net een arts tegenkomen die veel belang hecht aan het in leven houden van een patiënt, bijna kost wat kost. Juist om zeker te weten dat je wensen gerespecteerd worden en je naasten niet met Google translate aan de slag hoeven in een toch al stressvolle situatie, kun je terwijl je nog helemaal helder van geest bent nu al je wensen vastleggen.

Het medisch testament in Spanje

Alle deelstaten in Spanje kennen een vorm van ‘Voluntad Anticipada’ waarin je vastlegt wat je medische wensen zijn voor de laatste dagen van je leven. Dat document wordt geregistreerd bij de gezondheidsinstantie van de deelstaat in kwestie en in het nationale register in Madrid. Het is gekoppeld aan je medisch dossier en wordt geopend op het moment dat je niet zelf meer kunt communiceren en er sprake is van een onomkeerbare situatie. Alleen bevoegde artsen hebben toegang tot het regionale en nationale register.

Deze ‘Voluntad Anticipada’ is wettelijk bindend, er mag niet vanaf geweken worden. Een document uit Nederland of dat in Spanje vastgelegd is bij de notaris, is dat niet.

Wat leg je vast?
Afhankelijk van waar je woont kun je verschillende zaken vastleggen. In Andalusië bijvoorbeeld kun je heel precies aangeven wat je nog wilt: vocht en voeding via een infuus, beademing etc. In andere deelstaten volstaat het zinnetje dat je niet wilt dat er nog onnodige handelingen worden verricht als al bekend is dat je gaat overlijden.

Het verschil tussen palliatieve sedatie en euthanasie:

In Nederland vindt ongeveer 5% van de sterfgevallen plaats door euthanasie, en deze ingreep is er sinds 2002 legaal. In Spanje is euthanasie pas sinds 2021 legaal, en het blijft een controversieel onderwerp, zowel juridisch als maatschappelijk.

Hoewel palliatieve sedatie en euthanasie beide gericht zijn op het verlichten van ondraaglijk lijden, zijn er duidelijke verschillen:

Palliatieve sedatie: het lijden tijdens een natuurlijke dood verzachten

In de laatste levensfase, wanneer een patiënt nog maar enkele dagen te leven heeft en ernstig lijdt door pijn of benauwdheid, kan palliatieve sedatie worden toegepast. Hierbij wordt de patiënt in slaap gebracht met behulp van medicijnen zoals pijnstillers, slaapmiddelen en anti-braakmiddelen. Het lichaam volgt een natuurlijke dood, die enkele dagen kan duren, terwijl het lijden wordt verlicht.

Op zich is palliatieve sedatie niet ongebruikelijk in Spanje, je kunt dit gewoon aan de arts vragen. Op de meeste formulieren kun je aangeven dat je palliatieve sedatie wilt.

Euthanasie: Bewuste keuze van de patiënt om het leven te beëindigen

Euthanasie is het opzettelijk beëindigen van het leven van een patiënt door een arts, op uitdrukkelijk verzoek van de patiënt zelf. Het wordt alleen toegepast wanneer sprake is van ondraaglijk en uitzichtloos lijden, en andere medische opties geen verlichting meer kunnen bieden.

Het belangrijkste verschil met palliatieve sedatie is dat euthanasie het leven actief beëindigt, terwijl bij sedatie het stervensproces op natuurlijke wijze verloopt, maar het lijden door slaapmedicatie en pijnbestrijding draaglijker wordt gemaakt.

De procedure in Spanje:

De procedure hiervoor is hetzelfde als die in Nederland. Vanaf het moment dat je de aanvraag indient heb je een bedenktijd zodat men zeker weet dat het niet om een opwelling gaat. Dan word je gevraagd je aanvraag te bevestigen en wordt een tweede arts ingeschakeld die het dossier beoordeelt.

Als ook deze, niet bij jou bekende, arts van mening is dat er sprake is van ondraaglijk lijden wordt de euthanasie goedgekeurd en kan er een datum vastgesteld worden. Het hele proces duurt enkele weken.

In het Spaanse medisch testament kun je nu al vastleggen dat je óf aanspraak wilt maken op het recht op euthanasie of meteen al de aanvraag doet voor het moment dat je in de situatie van ondraaglijk lijden verkeert. De exacte inhoud over euthanasie verschilt per deelstaat.

Waarom zou je een euthanasieverklaring vastleggen?

Net als in Nederland heeft men ook in Spanje moeite met het beslissen over aanvragen die worden gedaan door mensen met bijvoorbeeld Alzheimer of dementie. Je bent dan namelijk niet meer ‘helder van geest’, een vereiste voor het doen van de aanvraag.

Als je nu al vastlegt dat je in een toekomst euthanasie wilt, kan je vertegenwoordiger met dat papier in de hand de aanvraag doen. Zij of hij staat dan een stuk sterker.

Levenswilverklaring in Spanje aanvragen

Wanneer je resident bent in Spanje en een Spaanse levenswilsverklaring wil hebben dan dien je een formulier in te vullen en te laten registreren. Iedere deelstaat heeft een eigen formulier en een eigen procedure. In Valencia bijvoorbeeld, moeten getuigen (twee getuigen waarvan één persoon geen familielid mag zijn) je verklaring medeondertekenen en in Andalusië kun je vertegenwoordigers aanwijzen.  Ook is het is mogelijk een vertrouwenspersoon aan te wijzen. Je hoeft niet naar een notaris, maar dat kan wel als je bijvoorbeeld een verklaring in je eigen taal wilt laten vastleggen.

Dit zijn de stappen tot het geldig maken van je levenswilverklaring in Spanje

1. Formulier verkrijgen:

Optie A)  Ga naar de site van de Spaanse Euthanasie Vereniging (Derecho a Morir Dignamente) Derecho a Morir Dignamente (Portada) | Derecho a Morir Dignamente  Kies ‘Haz tu Testamento Vital’. Daar kies je de staat waarin je woont en download je het formulier modelo de testamento vital de DMS

Of

Optie B)   Downoad het formulier van jouw autonome regio (via de site van de deelstaat). Zoek naar:

• Documento de Voluntades Anticipadas (DVA)en Aragón, Baleares, Castilla-La Mancha, Catalunya, Euskadi, Navarra y la C. Valenciana.
• Documento de Instrucciones Previas (II PP)en Asturias, Castilla y León, Galicia, La Rioja, Madrid y Murcia.
• Voluntades Vitales Anticipadasen Andalucía.
• Manifestación Anticipada de Voluntadesen Canarias.
• Voluntades Previasen Cantabria.
• Expresión Anticipada de Voluntadesen Extremadura.

 

Andalucia: Voluntad vital anticipada – Junta de Andalucía

Catalonië: Registro de voluntades anticipadas. gencat.cat

Comunicad Valenciana: Inscripción en el Registro del Documento de Voluntades Anticipadas (testamento vital) – GVA.ES – Generalitat Valenciana

Madrid: https://www.comunidad.madrid/sites/default/files/doc/sanidad/chas/anexo_i_doc_iipp.pdf

 

2. Formulier invullen:

Vul het formulier in en zoek 2 getuigen of vertegenwoordigers. Optioneel kun je ook een vertrouwenspersoon aanwijzen. Van de getuigen en de vertrouwenspersoon heb je contact gegevens nodig, een kopie van DNI/NIE/Paspoort (persoon hoeft niet in Spanje te wonen), en een handtekening.

 

3. Formulier registreren:

Dit formulier dien je te laten registeren. Dit kan op drie manieren

1. Bij een SAIP (Servicios de atención e información al paciente) service punt in een staatsziekenhuis (dit is gratis). De laatste wilsverklaring wordt dan meteen in je patiëntengeschiedenis opgenomen.
2. Digitaal op de site van de staat waarin je woont. Hiervoor heb je een Cl@ve nodig.
3. Bij een notaris. Hier zijn kosten aan verbonden.

Belangrijk: de ‘voluntad anticipada’ is in heel Spanje geldig. Het maakt niet uit in welke autonome regio je het formulier hebt ingevuld. 

Je registratie wordt opgenomen in het Nationale Register in Madrid waardoor het vanuit heel Spanje op te vragen is. De registratie wordt gedaan door speciale ambtenaren. Die hebben hun kantoor in ziekenhuizen, sommige Centro’s de Salud en de regionale regeringsgebouwen.

 

Euthanasie aanvragen

Pas nadat bovenstaande stappen zijn voltooid, kan een patiënt euthanasie aanvragen bij de huisarts. De arts begeleidt het verdere proces richting goedkeuring.

 

Veelgestelde vragen over palliatieve sedatie en euthanasie in Spanje

 

Waar kan palliatieve sedatie of euthanasie plaatsvinden? Thuis of in het ziekenhuis?

Euthanasie kan thuis plaatsvinden onder toezicht van een huisarts, of in het ziekenhuis via de seguridad social.
Palliatieve sedatie kan zowel thuis als in ieder ziekenhuis plaatsvinden.

 

Wanneer kom je als Nederlander in aanmerking voor palliatieve sedatie of euthanasie in Spanje?

Palliatieve sedatie is geen specifiek recht, jij of je naasten kunnen dit aanvragen bij de behandelend arts. Euthanasie kan alleen als je minimaal 1 jaar als resident in Spanje bent en ouder dan 18 jaar bent.

 

Wat als mijn arts geen euthanasie wil  doen?

Je hebt het recht om een andere arts te kiezen.

 

Is er palliatieve thuiszorg mogelijk?

Ja dat is te regelen via de Spaanse publieke gezondheidszorg (seguridad social) en privézorg.

 

Ik heb in Nederland een laatste wilsverklaring ingevuld of in mijn testament mijn wil vastgelegd, is dit geldig in Spanje?

Nee, je Nederlandse verklaring is NIET geldig in Spanje. Ook een testament, danwel of niet naar het Spaans vertaald is niet geldig. Neemt niet weg dat de meeste artsen je wensen wel zullen respecteren, maar om tegenslagen te voorkomen is het beter om je Spaanse levenstestament te registreren.

 

Wanneer moet ik de laatste wilsverklaring geregeld hebben?

Je kunt dit vanaf wanneer je meerderjarig bent (vanaf 18) regelen. Advies is om dit gewoon geregeld te hebben, mocht onverhoopt het noodlot toeslaan.

 

Kan ik ook een niet-reanimeren verklaring opstellen?
In het medisch testament kun je aangeven dat je niet gereanimeerd wilt worden. Mocht je ooit in een ziekenhuis, hospice of verpleeghuis worden opgenomen kun je dit ook met je arts bespreken. Maar als je op straat iets gebeurt zal men altijd proberen je leven te redden.

 

Wordt euthanasie vergoed via de Nederlandse zorgverzekering?

Nee, wanneer je in Spanje verblijft met een Nederlandse zorgverzekering en dus geen Spaans resident bent kun je geen euthanasie aanvragen. Je dient hiervoor naar Nederland te gaan.

 

Ik ben privé verzekerd, kunnen zij mijn registratie zien?

Artsen van privéziekenhuizen kunnen het Nationale Register raadplegen en dus jouw medisch testament zien. Zorg er wel voor dat ze weten dat je de ‘Voluntad Anticipada’ hebt geregistreerd.

Wil jij de podcast over Palliatieve zorg en Euthanasie in Spanje met Astrid luisteren?

 

 

Of lees de andere artikelen over zorg in Spanje

 

 

Dit artikel is geschreven met input van (en dank aan) Astrid ten Zeldam en Maria Kupers