Wetenschappelijke studies bevestigen dat gecontroleerd ademhalen de gezondheid kan bevorderen, stress kan verlagen en het herstelproces kan ondersteunen.

Dit artikel is geschreven door Maarten de Boer  Bewegingswetenschapper en Osteopaat MSc PhD DO 

Het Belang van Functioneel Ademhalen in de Zorg

Ademhaling is een vitale, automatische functie die we dagelijks uitvoeren zonder er bewust bij stil te staan. Toch is de manier waarop we ademen van cruciaal belang voor onze fysiologische en psychologische gezondheid. In alle aspecten van het dagelijkse leven kan het optimaliseren van ademhalingsmechanismen aanzienlijke voordelen opleveren voor herstel, stressreductie en algeheel welzijn. In dit artikel kijken we naar het belang van functioneel ademhalen en de voordelen hiervan niet alleen voor patiënten maar ook voor zorgverleners die vaak onder hoge druk staan.

Wat is Functioneel Ademhalen?

Wanneer je eens goed om je heen kijkt naar hoe andere mensen ademen zul je zien dat de meerderheid van de mensen in de Westerse wereld door de mond ademt. Volgens McKeown (2015) leidt dit tot overademen wat uiteindelijk weer leidt tot een verminderde CO₂-tolerantie. Aangezien CO₂ de primaire prikkel is voor ademhaling zullen we bij een lagere CO₂-tolerantie eerder geneigd zijn om meer lucht in en uit te ademen om maar genoeg zuurstof binnen te krijgen, althans zo voelt het. n vermindert de efficiëntie van de zuurstofopname. Door specifieke ademhalingstechnieken te gebruiken die de neusademhaEchter werkt dit mechanisme averechts. Het verhoogt de belasting van het ademhalingssysteem en het cardiovasculaire systeem eling bevorderen, diafragmale ademhaling benadrukken en de ademhaling vertragen, kan de CO₂-tolerantie worden verhoogd, wat kan helpen om zuurstof efficiënter naar weefsels en organen, waaronder het brein en het hart, te transporteren. Dit heeft niet alleen voordelen voor de fysieke en mentale gezondheid, maar helpt ook om de parasympathische activiteit te stimuleren (Zaccaro et al., 2018), wat essentieel is voor stressregulatie en herstel bij zowel patiënten als zorgverleners.

Functioneel ademhalen omvat de toepassing van ademhalingstechnieken die niet alleen de zuurstofopname optimaliseren, maar ook de stressrespons van het lichaam moduleren, de circulatie verbeteren, het immuunsysteem stimuleren en de algehele gezondheid bevorderen (McCrath & Scheffer, 2015, Kenny & Ganta, 2014, Jin et al., 2024). Functionele ademhaling gaat verder dan de onbewuste ademhaling die we dagelijks uitvoeren en richt zich op ademhalingsstrategieën die bijdragen aan het versterken van het autonome zenuwstelsel, het verbeteren van de hartlongfunctie en het bevorderen van neurologische herstelprocessen (Kenny & Ganta 2014).

Het Effect van Ademhaling op Gezondheid

Steeds meer wetenschappelijke studies naar de effecten van functioneel en dysfunctioneel ademen ondersteunen de claim dat gecontroleerd ademhalen de gezondheid kan bevorderen, stress kan verlagen en het herstelproces kan ondersteunen.

Het Autonome Zenuwstelsel en Ademhaling

Het autonome zenuwstelsel (ANS) speelt een essentiële rol in de regulatie van fysiologische processen zoals hartslag, ademhaling en spijsvertering. Het ANS bestaat uit twee componenten: het sympathische zenuwstelsel, dat het lichaam voorbereidt op actie, en het parasympathische zenuwstelsel, dat verantwoordelijk is voor herstel en ontspanning. Ademhalingsoefeningen die langzame, gecontroleerde ademhaling bevorderen, verhogen de activiteit van het parasympathische zenuwstelsel, wat resulteert in een verlaging van de hartslag en bloeddruk, en een vermindering van stress (Jerath et al., 2015).

Verbetering van Zuurstofopname door Neusademhaling

Neusademhaling is een fundamenteel aspect van functionele ademhaling en heeft aanzienlijke voordelen voor de zuurstofopname. Kumar et al. (2012) beschrijven dat neusademhaling de gasuitwisseling in de longen bevordert door de lucht te filteren, verwarmen en bevochtigen. Dit verhoogt de efficiëntie van de ademhaling en helpt het CO₂-niveau in balans te houden, wat essentieel is voor een optimale zuurstoflevering aan de weefsels en organen. McKeown (2015) benadrukt verder dat neusademhaling de algehele ademhalingsefficiëntie vergroot door hyperventilatie te voorkomen en de zuurstofbenutting te optimaliseren.

Bevordering van Hartslagvariabiliteit (HRV)

Hartslagvariabiliteit (HRV) is een maatstaf voor de gezondheid van het autonome zenuwstelsel en de capaciteit van het lichaam om zich aan te passen aan stressvolle stimuli. Een lage HRV is geassocieerd met verhoogde risico’s op cardiovasculaire ziekten, stress-gerelateerde aandoeningen en verminderde algemene gezondheid. Studies tonen aan dat ademhalingstechnieken die de sympatovagale balans bevorderen, de HRV verbeteren en daarmee de veerkracht tegen stress verhogen (Thayer et al., 2012).

Het Belang van Functioneel Ademhalen voor Zorgverleners

Zorgverleners werken vaak onder hoge druk en met emotionele belasting. Stress is een veelvoorkomend probleem in de zorgsector en kan leiden tot burn-out, vermoeidheid en zelfs fysieke klachten. Functioneel ademhalen kan zorgverleners helpen om stress te beheersen en hun welzijn te verbeteren. Door bewust te ademen en ademhalingsoefeningen toe te passen, kunnen zorgverleners hun hartslag verlagen, hun zenuwstelsel kalmeren en een betere focus ontwikkelen. Dit kan niet alleen bijdragen aan hun persoonlijke gezondheid, maar ook aan een effectievere zorgverlening.

Het Belang van Functioneel Ademhalen voor Patiënten

Voor patiënten die herstellen van chirurgie of chronische aandoeningen, kan functioneel ademhalen de longfunctie verbeteren, de zuurstofopname optimaliseren en het herstel versnellen. McConnell & Romer (2004) toonden aan dat ademhalingsoefeningen zoals “diaphragmatic breathing” de longcapaciteit bij patiënten met ademhalingsproblemen aanzienlijk verbeterden. Het is bekend dat stress het immuunsysteem verzwakt, wat het herstelproces kan vertragen. Uit verschillende studies blijkt dat gecontroleerde ademhaling symptomen van angst kan verlichten en een gevoel van kalmte kan bevorderen (Zaccaro et al., 2018). Deze effecten zijn bijzonder belangrijk voor patiënten die herstellen van ernstige aandoeningen en operaties.

Bovendien kan ademhaling helpen bij pijnverlichting. Het kalmeren van het zenuwstelsel door gecontroleerde ademhalingstechnieken kan de pijnperceptie verminderen, wat het herstelproces bevordert (Sato et al., 2009, Shi et al., 2023). Dit kan van groot belang zijn voor patiënten die pijn ervaren na chirurgische ingrepen of bij chronische pijn. Bovendien laat de wetenschappelijke literatuur laat zien dat gecontroleerde ademhaling bijdraagt aan diepere slaap, wat onmisbaar is voor herstel (Eugene & Masiak, 2015).

Conclusie: Functioneel Ademhalen als Krachtige Zorginterventie

Functioneel ademhalen is veel meer dan simpelweg in- en uitademen. Het is een krachtige tool die zowel zorgverleners als patiënten ten goede kan komen. Voor zorgverleners helpt het bij het beheren van stress en het verbeteren van de focus en gezondheid, terwijl het voor patiënten een essentieel onderdeel is van het herstelproces. Door ademhalingsoefeningen te integreren in de zorgpraktijk kunnen we de algehele gezondheid bevorderen, het welzijn van zorgverleners verbeteren en het herstel van patiënten versnellen.

Het belang van ademhaling in de zorg mag dan ook niet onderschat worden. Het is een eenvoudige maar krachtige manier om zowel de fysieke als mentale gezondheid te verbeteren, wat leidt tot betere zorg en een gezondere werkomgeving. Voor zorgverleners kan gecontroleerd ademhalen helpen bij het verminderen van werk-gerelateerde stress, terwijl het voor patiënten kan bijdragen aan een sneller herstel en het verminderen van angst en pijn.

Als we ons meer bewust worden van hoe we ademen, kunnen we niet alleen onze gezondheid verbeteren, maar ook de veerkracht en het herstel van diegenen die we verzorgen. En in de hectische wereld van de zorg, kan dat net het verschil maken.

Wilt u meer weten of Functioneel Ademhalen, ademhalingstechnieken leren en meteen aan de slag met ademhalingsoefeningen? Meld u dan aan voor de Masterclass: Het belang van Functioneel Ademhalen in de Zorg – Wetenschappelijk onderbouwd en praktisch toepasbaar

Referenties

• Eugene, A. R., & Masiak, J. (2015). The neuroprotective aspects of sleep. MEDtube Science, 3(1), 35-40. PMID: 26594659; PMCID: PMC4651462.
• Jerath, R., Edry, J. W., Barnes, V. A., & Jerath, V. (2015). Physiology of long pranayamic breathing: neural respiratory elements may provide a mechanism that explains how slow deep breathing shifts the autonomic nervous system. Medical Hypotheses, 85(1), 32-39.
• Jin, H., Li, M., Jeong, E., Castro-Martinez, F., & Zuker, C. S. (2019). A body-brain circuit that regulates body inflammatory responses. Nature, 574, 586-590.
• Kenney, M. J., & Ganta, C. K. (2014). Autonomic nervous system and immune system interactions. Autonomic Neuroscience, 182, 4-9.
• Kumar, P., & Gupta, N. (2012). Nasal breathing: An underrated physiological process. Journal of Clinical and Diagnostic Research, 6(9), 1511-1514.
• Lehrer, P. M., & Gevirtz, R. (2014). Heart rate variability biofeedback: how and why does it work? Frontiers in Psychology, 5, 756.
• McConnell, A. K., & Romer, L. M. (2004). Respiratory muscle training in healthy humans: Resolving the controversy. International Journal of Sports Medicine, 25(6), 376-384.
• McCraty, R., & Shaffer, F. (2015). Heart rate variability: New perspectives on physiological mechanisms, assessment of self-regulatory capacity, and health risk. Global Advances in Health and Medicine, 4(1), 46-61.
• McKeown, P. (2015). The Oxygen Advantage: The simple, science-backed breathing technique that will revolutionize your health and fitness. St. Martin’s Press.
• Masiak, J., & Eugene, A. R. (2015). The neuroprotective aspects of sleep. MEDtube Science, 3(1), 35-40.
• Russo, M. A., Santarelli, D. M., & O’Rourke, D. (2017). The physiological effects of slow breathing in the healthy human. Journal of Clinical Physiology, 36(3), 65-72.
• Sato, M., Ouchi, S., & Ohtsuki, T. (2009). The effects of slow, deep breathing on pain relief and quality of life in patients with chronic pain. Journal of Pain Research, 2, 27-32.
• Shi, J., Liu, Z., Zhou, X., Jin, F., Chen, X., & Wang, X. (2020). Effects of breathing exercises on low back pain in clinical: A systematic review and meta-analysis. Journal of Clinical Rehabilitation, 34(6), 1200-1211.
• Thayer, J. F., Åhs, F., Fredrikson, M., Sollers, J. J., & Wager, T. D. (2012). A meta-analysis of heart rate variability and neuroimaging studies: Implications for heart rate variability as an index of stress and health. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 36(2), 747-756.
• Zaccaro, A., Gaggioli, A., & Riva, G. (2018). Biofeedback and psychophysiological interventions in the management of stress: A review. Psychology Research and Behavior Management, 11, 43-60.