Een gezondheidsrevolutie dankzij nieuwe afslankmedicijnen?

Zijn afslankmedicijnen de holy grail? Ontdek hoe het werkt en wat de effecten zijn.

Sinds enige tijd wordt er op onze praktijk veel gevraagd om ‘afslankmedicijnen’, zoals liraglutide (Saxenda,Victoza), semaglutide (Ozempic, Wegovy, Rybelsus) en tirzepatide (Mounjaro). Deze worden ook wel GLP-1 medicijnen genoemd omdat ze het verzadigingsgevoel stimuleren door de werking van het hormoon GLP-1 na te bootsen. GLP-1 wordt door het lichaam aangemaakt na het eten en speelt zo een belangrijke rol in de regulering van de bloedsuikerspiegel. Oorspronkelijk werden deze medicijnen dan ook ontwikkeld voor diabetes type 2, het type suikerziekte dat vaak voorkomt bij overgewicht. Maar het stimuleren van het verzadigingsgevoel bleek een belangrijke ‘bijwerking’ te hebben: gewichtsverlies. Het succes van deze middelen als ondersteuning bij afvallen maakten ze tot een kaskraker voor de farmaceutische industrie. De vraag steeg zó snel dat de beschikbaarheid voor diabetespatiënten tekortschoot.

Deze medicijnen, behalve Rybelsus dat in tabletvorm verkrijgbaar is, dienen dagelijks of wekelijks toegediend te worden middels een vrijwel pijnloze onderhuidse injectie op de buik, bij de doelgroep bekend als de ‘zwemband’.

Gecombineerde leefstijlinterventie

In Nederland wordt het gebruik van GLP-1 medicijnen voor afvallen niet vergoed en zijn voorwaarden verbonden aan het voorschrijven ervan. ‘Gecombineerde leefstijlinterventie’ (gezond caloriebeperkt dieet, meer bewegen) is de eerste behandelingskeus. Na één jaar kan dan, bij fors overgewicht, eventueel een GLP-1 voorgeschreven worden. Bij zeer ernstig gezondheidsrisico door het overgewicht kan eerder hiertoe besloten worden. De drempel in Nederland voor afvallen met behulp van GLP-1 medicatie is dus hoog. Zouden deze medicijnen vergoed worden voor iedereen met overgewicht dan zou dit op korte termijn ook enorme kosten met zich meebrengen.

Waarom vinden wij afvallen zo moeilijk?

Wij komen voort uit miljoenen jaren evolutie. Onze voorouders hebben ijstijden overleefd in koude grotten, ’s winters was er nauwelijks voedsel te vinden. Wie zich in de zomer goed volpropte en de extra energie wist om te zetten in vet had zo meer reserve en meer kans om te overleven. Wij stammen af van overlevers, van volproppers. Het is evolutionair gezien pas sinds zeer recent dat een groot deel van de mensheid in overvloed leeft. Voedsel zoveel als je wilt en aangenaam verwarmde huizen in steeds minder koude winters. Maar daar zijn wij helemaal niet op gebouwd! Overtollig vet inleveren door vrijwillige caloriebeperking? Dat pikt ons lichaam niet! Heb je een tijdje gezond en weinig gegeten dan volgt een onstilbare hunkering naar voeding, ook wel aangeduid met ‘craving’. Hoe verstandig je ook bent, ‘s avonds gaat het dan vaak mis, met een lekker vet stuk kaas of allerhande zoetigheid. Ik hoor vaak: “ja dokter, ik ben gewoon zwak, daarom kan ik niet afvallen”. Nee, u bent een overlever, u zou zelfs een lange winter in een koude grot met weinig voedsel overleven! Mentaal lijken we misschien zwak, maar fysiologisch zijn we beresterk. Vallen we af dan gaat ons lichaam de zaak saboteren door in te grijpen in stofwisselingsprocessen. De productie van verzadigingshormonen (zoals GLP-1) wordt geremd, het hongergevoel en de voorkeur voor calorierijk voedsel nemen toe. Het lichaam gaat over op een energiezuinige stand, de thermostaat wordt als het ware lager gezet waardoor er minder calorieën worden verbrand. Zo kan het zijn dat je wekenlang enorm je best doet en maar weinig calorieën inneemt maar toch nauwelijks gewicht verliest, heel frustrerend. Afvallen is voor velen best moeilijk en een hulpmiddel lijkt dus welkom.

Gunstige effecten van GLP-1 medicijnen

De laatste jaren zijn steeds meer publicaties verschenen die de gunstige effecten van gewichtsafname door GLP-1 medicatie onderstreepten. Zo krijgen met GLP-1 behandelde patiënten en proefpersonen tot 20% minder hart- en vaatincidenten (denk aan hartinfarcten, herseninfarcten/bloedingen). Daarnaast ontwikkelden zij beduidend minder diabetes type 2. Maar er is meer. Behalve een effect op het verzadigingsgevoel blijken GLP-1 medicijnen ontstekingsprocessen te remmen. Vetcellen maken eiwitjes aan die ontstekingsprocessen aanjagen. Afname van de vetmassa remt ontstekingsprocessen door het gehele lichaam. Daarnaast zou er ook nog een direct ontstekingsremmend effect van de medicatie uitgaan. Hieronder een overzicht van de recent gepubliceerde extra effecten van GLP_1 remmers.

• Pijn bij artrose (slijtage van gewrichten) vermindert. Omdat de gewrichten door gewichtsverlies minder zwaar belast worden, maar ook omdat bij pijn door artrose ontsteking een belangrijke rol speelt.
• Ziekte van Alzheimer. Het risico op de ziekte van Alzheimer zou door GLP-1 medicatie met 12% afnemen omdat mede door het ontstekingsremmend effect de neerslag van schadelijke eiwitten (amyloïd) in het brein vermindert. 12% lijkt weinig maar de studie duurde vrij kort. Onderzoekers hopen dat bij langduriger behandeling het effect op het ontstaan van Alzheimer ook groter zal zijn. En al lijkt 12% weinig, voor een ernstige ziekte die op zo grote schaal voorkomt, maakt het een belangrijk verschil, temeer daar er nog geen effectieve medicatie voor deze ziekte bestaat. Dit jaar worden de eerste resultaten verwacht van een groot internationaal onderzoek (Evoke). Hierbij wordt gedurende drie jaar het effect van GLP-1 medicatie vergeleken met een placebo (nepmiddel) bij patiënten met een vroeg stadium van Alzheimer.
• Alcoholisme en drugsverslaving: GLP-1 medicijnen hadden een duidelijk effect bij patiënten met alcoholisme, zij gingen minder drinken en hadden minder last van ‘cravings’ dan patiënten die een nepmiddel gebruikten. Ozempicgebruikers rapporteerden behalve naar voeding ook minder hunkering naar alcohol, drugs en nicotine te ervaren. Dit komt waarschijnlijk omdat GLP-1 medicijnen dopaminespiegels in het brein beïnvloeden. Dopamine is een stofje dat onderdeel uitmaakt van het beloningssysteem in de hersenen. Het maakt dat we ons tevreden en beloond voelen.
• Vormen van kanker*. Overgewicht heeft een duidelijke relatie met maar liefst 13 soorten kanker. Patiënten met diabetes type 2 die werden behandeld met GLP-1 medicatie hadden minder dan de helft kans op maar liefst 10 van die 13 soorten kanker dan patiënten die met insuline behandeld werden. Dit was onder meer het geval voor: galblaaskanker, alvleesklierkanker, een vorm van leverkanker, eierstokkanker, darmkanker, slokdarmkanker.
• Slaapapneu is gerelateerd aan overgewicht. Een studie toonde aan dat het optreden van een onregelmatig ademhalingspatroon tijdens de slaap met 63% afnam bij patiënten behandeld met GLP-1 remmers.

Bijwerkingen

Zoals gezegd hebben medicijnen vrijwel altijd bijwerkingen, dit geldt ook voor GLP-1 medicijnen. Een vol gevoel en misselijkheid komen regelmatig voor, vooral na veel eten. In zeldzame gevallen kunnen deze medicijnen ook de maagfunctie verstoren, dus stoppen bij aanhoudende maagklachten en het gevoel dat voedsel de maag niet meer passeert (voortdurende misselijkheid en braken). Aanhoudende bovenbuik klachten kunnen ook wijzen op een beginnende pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier). Daarnaast kunnen darmklachten, nierstenen (15 procent meer kans), hoofdpijn en een te lage bloeddruk optreden. Op de bijsluiter zult u nog meer mogelijke bijwerkingen tegenkomen, maar in het algemeen wordt de medicatie goed verdragen.

Uit eigen ervaring

Sinds enige tijd komen veel Nederlanders en Vlamingen hun Ozempic en aanverwante artikelen aan de Spaanse kust shoppen. Aanvankelijk was ik terughoudend, in veel gevallen volg ik nog steeds de Nederlandse richtlijnen. Soms zijn deze wat conservatief, maar in ieder geval gaan ze nooit mee met de waan van de dag. Bovendien, vrijwel alle medicijnen hebben naast hun werking ook bijwerkingen. Maar dat verstandige mensen die van alles hebben geprobeerd om hun overgewicht te verminderen geen zin hebben om eerst een jaar de Nederlandse richtlijn te gaan volgen, is ook begrijpelijk. Gezond eten en meer bewegen, dat hebben de meesten al jaren geprobeerd. Zelf, (bijna) altijd in gevecht met 10 tot 20 kg overgewicht, heb ik een aantal maanden Ozempic geprobeerd. Het had duidelijk effect op mijn eetlust en met name ´s avonds trad niet die onrust op dat er toch nog even iets gegeten moest worden. Ik ben in die maanden aardig afgevallen. Op vrijdag beloon ik mijzelf altijd met lekker eten en een paar biertjes ongeacht of ik op dieet ben of niet. Met Ozempic leidde dat steeds vaker tot een onaangenaam opgeblazen vol gevoel in de maag dat aanhield tot ver in de zaterdag. Uiteindelijk was dat een reden om te stoppen, als je nou helemaal niks meer mag… Van de andere kant, eigenlijk was het vooral nieuwsgierigheid en de kilo’s die eraf gingen waren zeer welkom.

GLP-1 medicatie helpt je bij afvallen maar het is belangrijk bij caloriebeperking gezonde keuzes te maken. Dus veel salades, groenten en fruit, liefst biologisch om te voorkomen dat de gezonde leefstijl ontaardt in vergiftiging met pesticiden…

Gezondheidsrevolutie?

GLP-1 medicijnen bestaan nog maar relatief kort. Er zijn beperkte studies gedaan die veelbelovende resultaten van deze medicatie aantoonden, maar een en ander dient in grotere, beter opgezette studies bevestigd te worden. Enerzijds lijkt er reden voor optimisme, anderzijds hebben we wel vaker hooggespannen verwachtingen van nieuwe medicijnen gehad die dan later toch tegenvielen. Het feit dat deze medicijnen pas kort bestaan, maakt dat we nog niet weten of er eventuele later optredende bijwerkingen zijn. Mochten deze medicijnen hun beloften inlossen dan zou er inderdaad sprake kunnen zijn van een gezondheidsrevolutie.

*Het aloude diabetesmedicijn Metformine heeft deze zelfde kankerremmende eigenschap.

Vond u deze column de moeite waard? Klik hier en deel onze faceboek pagina, volg hem, en vind hem leuk dan blijven u en uw facebook-vrienden op de hoogte, DANK